Zarys historyczny jednostek, których tradycje przejął OSSWInż. w Ełku. |
1. Kościuszkowski Obóz Szkolny Saperów |
Proces powstania Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej wymagał zorganizowania systemu szkolenia kadr, w tym również kadr wojsk inżynieryjnych. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. w trakcie opracowywania koncepcji szkoleniowych, zwyciężyły wpływy francuskie, co spowodowane było przede wszystkim działalnością Francuskiej Misji Wojskowej oraz zawartym z Francją w 1921 r. sojuszem polityczno wojskowym.
Jednym z pierwszych ośrodków kształcących saperów była Szkoła Podchorążych Inżynierii (SPlnż) Armii gen. Hallera zorganizowana w m. Eringe (pod Angers). Powstała ona wczerwcu 1918 r. i była pierwszą Oficerską Szkołą Inżynierii odradzającego się WP.
Następnym ośrodkiem, który zapoczątkował szkolenie kadr inżynieryjnych była Szkoła Podoficerów Saperów - Instruktorów, powstała 19 maja 1919 r. na mocy decyzji wiceministra spraw wojskowych. Szkoła były zalążkiem przyszłego Kościuszkowskiego Obozu Szkolnego Saperów (KOSS), gdzie zamierzano skoncentrować całe saperskie szkolnictwo wojskowe. Swoją siedzibę miała ona w Warszawie na Powązkach.
Projekt skupienia w Warszawie całego szkolnictwa wojskowo-technicznego doprowadził do utworzenia z dniem 5 września 1919 r. Obozu Szkolnego Saperów (od 24 września 1919 r. - KOSS) przez połączenie OSInż. Armii gen. Hallera i Szkoły Podoficerów Saperów - Instruktorów.
W początkowym okresie KOSS realizował zajęcia na poziomie szkoły wyższej w następującej strukturze organizacyjnej.
| |
Od września 1919 roku w ramach KOSS funkcjonowały:
28 września 1919 r. nastąpiło otwarcie Szkoły Podchorążych Saperów (SPSap.) działającej w ramach KOSS. Kandydaci do SPSap. rekrutowali się: z podoficerów saperów posiadających ukończone 6 klas szkoły powszechnej i wytypowanych przez dowódców batalionów lub kompanii specjalnych. Pierwszeństwo posiadali kandydaci, którzy pełnili służbę w oddziałach liniowych (na froncie) przynajmniej przez trzy miesiące, również rekruci lub ochotnicy posiadający maturę w wieku 18-27 lat (przyjmowani byli także słuchacze wyższych szkół technicznych).
Podstawowymi przedmiotami, które realizowano w procesie kształcenia były:
Słuchacze przechodzili 6-tygodniowe przeszkolenie w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, a następnie rozpoczynali właściwy, 5 miesięczny cykl kształcenia technicznego. Ramy czasowe szkolenia podyktowane były przede wszystkim złożoną sytuacją polityczno-militarną w trwającej wojnie polsko-sowieckiej w latach 1919-1920.
Po ukończeniu SPSap. i złożeniu egzaminów, kwalifikowano absolwentów na trzy kategorie. Zaliczeni do 1 i 2 kategorii otrzymywali stopień podporucznika, a typowani do 3 kategorii stopień podchorążego. Ponadto absolwentom kategorii 1-wszej przysługiwało prawo wyboru miejsca służby w jednostkach liniowych wojsk inżynieryjnych. SPSap. wchodzące w skład KOSS istniała do maja 1922 r. Komendantem szkoły w okresie organizacji był pplk Sztabu Generalnego Jerzy SOLECKI, następnie Otton Berezowski (jednocześnie komendant KOSS), a od września 1920 r. do października 1921 r. por.Jan GUDERSKI.. Dyrektorami nauk byli kolejno: por. Kazimierz Biesiekierski, mjr inż. Roman Bierówka, mjr Eugeniusz Presner. W latach 1919-1922 w SPSap. odbyły się 3 kursy inżynieryjne i kurs techniczny. Ostateczne ustalenie struktury organizacyjnej KOSS nastąpiło w 1922 r. jako centralnego ośrodka szkolnictwa wojsk inżynieryjnych oraz służb: łączności i samochodowej (nowa organizacja nie została wprowadzona w życie ze względu na opracowane w I.1922-1923 nowej koncepcji kształcenia kadr WP). Kurs doszkalania oficerów młodszych saperów trwał 3 miesiące. Słuchaczami kursu byli młodsi oficerowie rezerwy saperów. Zadaniem kursu było zapoznanie słuchaczy z wiedzą techniczną o ogólnowojskową potrzebną dowódcy kompanii saperów. Absolwenci tego kursu jako szefowie saperów dywizji byli doradcami dowódcy dywizji w czasie wojny z Rosją Sowiecką w sprawach technicznych. Podczas szkolenia uwagę słuchaczy skupiono na:
W 1920 r. podczas zmagań wojennych przystąpiono do organizacji grup fortyfikacyjnych. Z powodu braku oficerów saperów zmobilizowano inżynierów cywilnych. Byli oni w czasie 6 tygodniowego kursu zapoznania z zasadami budowy fortyfikacji polowych. Ukończenie kursu pozwalało na objęcie stanowiska kierownika robót Fortyfikacyjnych (rodzaj tego szkolenia zaniechano po zakończeniu działań wojennych). Na bazie KOSS organizowane były od 1920 r. zajęcia praktyczne Oficerskiej Szkoły Podchorążych Inżynierii. Słuchaczami szkoły byli absolwenci jednorocznej Szkoły Podchorążych Piechoty.
W ramach 3-letniego cyklu szkolenia odbywały się 3 miesięczne ćwiczenia praktyczne:
Szkolenie odbywało się pod kierownictwem dowódcy batalionu szkolnego przy udziale dowódców kompanii i plutonów. Zajęcia kursowe w pierwszym okresie istnienia KOSS prowadzili w większości oficerowie Francuskiej Misji Wojskowej. Zwyciężyła przez to opcja szkolenia opartego na wzorach armii Francuskiej, chociaż wiele cennych doświadczeń przeniesiono z korpusu inżynieryjnego rosyjskiego i niemieckiego. Funkcja dydaktyczna oficerów francuskich ograniczała się wyłącznie do roli doradców i wykładowców poszczególnych przedmiotów. Największe usługi szkolnictwu saperskiemu w KOSS oddalipułkownicy Leroux i Bosta oraz mjr Friocourta. Jesienią 1919 r. w celu powiększenia w przyszłości własnej instruktorskiej kadry inżynieryjnej wysłano na Wyższy Kurs Inżynierii (Dyvision Technique) do Versalu 12 polskich oficerów. Pierwszy kurs Szkoły Podoficerów Saperów Instruktorów zakończony 31 października 1919 r. ukończyło 203 absolwentów, z czego 25 pozostało w charakterze instruktorów na przyszłych kursach już w KOSS.Pozostali absolwenci otrzymali przydziały służbowe do jednostek wojsk saperskich. Do końca 1922 r. odbyto się pięć takich kursów. Uczestnicy tych kursów w swoich pracach o charakterze pamiętnikarskim szacują, że wyszkolono ok. 400 podoficerów zawodowych wojsk inżynieryjnych. Okres nauki w Szkole Podoficerów Zawodowych Saperów następczyni SPSJ trwał 5 miesięcy, przy czym główny nacisk kładziono na ujednolicenie posiadanych już wiadomości i mistrzowskie opanowanie praktycznych czynności saperskich. Do 1926 r. odbyło się pięć kursów SPZS, które wykształciły około 300 podoficerów.
Ważnym również elementem procesu szkolenia i kształcenia kadr było przygotowanie odpowiedniej ilości oficerów na wypadek konfliktu zbrojnego. Szkolenie kadr rezerwowych w wojskach inżynieryjnych odbywało się w KOSS. Po 1922 r. głównym zadaniem KOSS było m.in. przygotowanie oraz kształcenie oficerów i podchorążych rezerwy. Podchorążowie rezerwy stanowili kompanię podchorążych rezerwy saperów i szkoleni byli w 7-miesięcznym cyklu. Okres szkolenia dzielił się na okres wstępny - 6-tygodniowy, praktyczno-saperski, trwający 18 tygodni i okres końcowy 6 tygodniowy. W pierwszym etapie realizowano program w zakresie ujednolicenia i uzupełnienia wyszkolenia praktycznego na szczeblu szeregowego i drużyny, nauczania dowodzenia plutonem oraz zapoznania z wyposażeniem materiałowo-technicznym i przyswajania podstawowych wiadomości z taktyki ogólnej i innych rodzajów broni i służb. W drugim etapie podchorążowie szkoleni byli w zakresie prac fortyfikacyjnych, minersko-zaporowych i przeprawowych. Okres końcowy obejmował przede wszystkim zagadnienia w dowodzeniu plutonem m.in. w zakresie inżynieryjnego zabezpieczenia poła walki.
Pod koniec 1922 r. pokojowy etat Kościuszkowskiego Obozu Szkolnego Saperów przedstawiał się następująco:
Do roku 1923 istnienie KOSS było ze wszech miar uzasadnione, swoją przydatność wykazał także w warunkach bojowych w 1920 r., biorąc udział w bitwie warszawskiej. Powierzone zadania saperskie spełnił właściwie fortyfikując linię Wisły, a w krytycznym momencie bronił skutecznie przeprawy pod Włocławkiem. Miejscem stałej dyslokacji KOSS były koszary na Powązkach w Warszawie, dlatego też szkoleni korzystali często z bazy poligonowej i materiałowo-technicznej 1 Pułku Saperów w Modlinie, Batalionu Mostowego w Kazaniu i Batalionu Elektrotechnicznego w Nowym Dworze Mazowieckim organizując tam obozy, zajęcia i pokazy. Okres działalności KOSS zamykał się określonym dorobkiem szkoleniowym.*)
Zorganizowano i przeprowadzono:
`*) KOSS realizował trzyletni program szkolenia oficerów wojsk inżynieryjnych, program doskonalenia oficerów korpusu inżynieryjnego w ramach 9-miesięcznych kursów z zakresu inżynierii, oraz 4 miesięczne kursy uzupełniające dla oficerów starszych (do pplk włącznie). 3 miesięczne kursy dla oficerów młodszych.
mjr dr Eugeniusz Tomaszewicz
